Schatgraven naar religieuze kunst in Maastricht

In de Romeinse kelder van Hotel Derlon vinden we archeologische resten van een tempel en kunnen we spreken van een heuse ‘religieuze schatkamer’. Uit de kostbare vondsten valt af te leiden dat er offers gebracht zijn om de god Jupiter gunstig te stemmen. Na de Romeinse tijd zijn het de christelijke heiligen die als goden vereerd worden. De gelovigen die in vroegere tijden vaak leden door honger, ziektes en of oorlogen, hoopten dat zo ’de goddelijke bemiddelaars’ troost brachten.

De oudste kerk van Nederland, de Onze-Lieve-Vrouwebasiliek, gewijd aan de Heilige Maria, ligt pal aan het plein met dezelfde naam. De donkere romaanse kerk is een schatkamer ‘pur sang.’ Alleen al vanwege de kooromgang in de oostzijde. De zuilengalerij heeft twee etages en telt in totaal 30 kapitelen met veelal Bijbelse voorstellingen, die gezien worden als topstukken uit de romaanse bouwkunst. De OLV-basiliek, of Slevrouw als Maastrichtenaren zeggen, telde ooit 33 heiligenaltaren, een grote bron van inkomsten voor de kerk en verklaring voor de ontelbare kerkschatten.

Twee laatgotische heiligenbeelden die nu nog deel uitmaken van de kerkschat en opvallen door hun prachtige kwaliteit, worden toegeschreven aan Jan van Steffenswert. Het gaat om ‘Sint Anna ten Drieën’, een beeldengroep met grootmoeder Anna, moeder Maria en het kindje Jezus aan de oostkant van de kerk. Het tweede topstuk staat bij de entree: een beeld van de Heilige Christoffel. Hij is de beschermer van de reizigers en dus ook van de pelgrims die al eeuwenlang de kerk bezoeken.

Maastricht telt nog steeds een groot aantal kloosters, maar het waren er ooit 61! Nu zijn er nog maar drie over die functioneren als christelijke leefgemeenschap. Veel kloostergebouwen hebben een nieuwe bestemming gekregen, zo ook de Oude Minderbroederskerk waarin het Historisch Centrum Limburg gevestigd is. De kerk, zonder toren, is opgetrokken in mergel en is voor een gotische kerk vrij sober qua stijl. Deze past bij de manier waarop de kloosterlingen, Franciscanen, ooit leefden in de - nu verdwenen - gebouwen rond de kerk. Ze gaven hun bezittingen weg en leefden in armoede. In de kerk is sinds 1996 een schat aan kennis over het Limburgs verleden ondergebracht.

De schatkamer van de Sint Servaas aan het Keizer Karelplein, behoort tot de belangrijkste bezienswaardigheden van Maastricht. ‘Het kunstpakhuis’ hoort onlosmakelijk bij de monumentale basiliek - zeer rijk aan kunstschatten - die in de loop der eeuwen is gebouwd rond de grafkerk. De kerk is sinds de vroege middeleeuwen de ultieme bestemming voor veel pelgrims uit heel Europa om de gunst van de eerste bisschop van Maastricht te vragen. In de 15e eeuw komen er al honderdduizend bezoekers naar de Heiligdomsvaarten waarbij de relieken van de Sint Servaas worden rondgedragen. Deze processies worden vanaf 1632 lange tijd verboden door de Nederlandse Staat. Daardoor worden de kerkelijke schatkamers alleen maar belangrijker voor de katholieken. De basiscollectie van de schatkamer van de Sint Servaas is steeds uitgebreid met devotionalia, liturgische objecten en andere bijzondere kunstwerken. Topstuk is het reliekschrijn van Servatius; een absoluut hoogtepunt in de romaanse, Maaslandse edelsmeedkunst. De zogenoemde ‘Noodkist’, wordt in tijden van een ramp rondgedragen door de stad. Deze ommegang was ook gepland in coronatijd maar kon toen, vanwege de maatregelen niet doorgaan. Besloten werd de Noodkist in de kerk tentoon te stellen. Ook bij deze gelegenheid trok het reliekschrijn heel veel bezoekers.