Krijtwandeling Sint-Pietersberg

Door de mergelwinning is de voortzetting van de vroegere Luikerweg verdwenen. Het uitkijkplatform symboliseert deze verdwenen weg in het heden. Vanaf het platform kijk je uit over de groeve en de meertjes met hun diep azuurblauwe kleur, veroorzaakt door de weerkaatsing van de lucht in het heldere water. Het diepste punt van de groeve ligt op 5 meter onder NAP, terwijl de Maas hier op 45 meter boven NAP ligt.

De groeve is ontstaan door de mergelwinning van de ENCI (Eerste Nederlandse Cement Industrie). Sinds 1926 werd in het hart van de Sint-Pietersberg kalkrijke mergel gewonnen voor de cementindustrie. Jaarlijks werd hier 900.000 ton cement geproduceerd, en de markante schoorsteen van de ENCI-fabriek steekt nog altijd hoog boven het landschap uit. In 2018 stopte de ENCI met de mergelwinning, waarna Natuurmonumenten het gebied in 2020 in beheer nam. Dankzij deze overname kreeg de natuur hier opnieuw de ruimte om zich te ontwikkelen, en werd het gebied omgevormd tot een natuurgebied.

In de groeve zie je eilanden, deze markeren de vindplaatsen van resten van de Mosasaurus. In de loop der jaren zijn er vier gevonden; Bèr, Carlo, Kristine en Lars, allen vernoemd naar diegenen die hen vond. De steenlaag waarin deze mosasaurussen gevonden zijn heet het Maastrichtien. De vernoeming van deze geologisch laag naar de stad Maastricht werd in 1849 gedaan door de Belgische geoloog Dumont.

Aan het einde van het Krijttijdperk, zo’n 65 tot 75 miljoen jaar geleden, ontstond mergelsteen. In die tijd was het gebied bedekt door een warme, ondiepe zee. De skeletten van vele kleine diertjes die in deze zee leefden, zakten naar de bodem en werden na verloop van tijd bedolven onder slib en zand. Hierdoor ontstond uiteindelijk de steensoort die wij nu mergel noemen.

Mergel heeft een hoog krijtgehalte en de witte mergel bestaat voor bijna 100% uit kalk. De meer oranje stukken bevatten naast kalk ook ijzer en andere mineralen. In de mergel kun je nog steeds volop fossielen vinden, zoals schelpjes, mossels, haaientanden, zee-egels en pijlpunten van inktvissen.

Vuursteen is het hardste steentype dat in Nederland voorkomt. Langs het wandelpad kun je duidelijk verschillende lagen vuursteen zien. Een breuklijn, waar de lagen niet meer recht lopen, duidt op een oude aardverschuiving. De precieze oorsprong van vuursteen is nog steeds niet volledig begrepen. Waarschijnlijk viel de Krijtzee af en toe droog, wat leidde tot de groei van planten en bomen. Ook groeven kreeftachtigen gangen door de bodem.

Na het Krijt ontstond het gebergte in de Ardennen, waardoor de Oer-Maas sneller begon te stromen. Dit leidde tot meer erosie en het meenemen van materiaal, zoals kiezel en slib. Het zure kiezel sijpelde langzaam door de mergellaag en vulde de holtes en gangen die daar waren achtergelaten. In de vuursteenlaag kun je vaak een wortel- of takkenstructuur herkennen.

Je staat nu op de Zandhoek, het bovenste deel van het droogdal, dat ook wel het Poppelmondedal wordt genoemd. Bovenin is de bodem schraal, met voornamelijk kruiden en weinig gras. In het kalkrijke gedeelte daaronder groeien (zeer) zeldzame planten zoals kalketrip. Daarnaast vind je er orchideeën, aardakker, wilde marjolein en steentijm. Deze kruiden trekken verschillende vlindersoorten aan, zoals de Spaanse Vlag, Koninginnepage en gehakkelde Aurelia.

Vanaf deze westhelling kun je opnieuw genieten van een prachtig uitzicht over het Jekerdal. Aan de overkant, links op de helling, ligt de Apostelhoeve, de eerste commerciële wijngaard van Nederland (1970). De wijngaarden behoren deels tot de Apostelhoeve en deels tot de Nekummerhoeve. Al vanaf de Romeinse tijd tot de 17e eeuw stonden hier wijngaarden. De kalksteenbodem biedt uitstekende omstandigheden voor de druiventeelt. Daarom zijn in Europa historisch gezien veel wijngaarden aangelegd op kalksteen- of kalkrijke bodems.

Lees ook het blog van Explore Maastricht

Vanaf de Kiekoet heb je uitzicht over de Oehoevallei, waar de grootste uil van Europa leeft. Deze imposante vogel kan wel 75 centimeter groot worden en heeft een spanwijdte van maar liefst 1,80 meter. Sinds 1998 nestelt hier succesvol een Oehoe-paartje. De Oehoe heeft een rustige broedplek nodig, met zo min mogelijk menselijke verstoring, voldoende voedsel en een steile wand om in te broeden. Deze uilen hebben een groot territorium en jagen 's nachts in de stad Maastricht op duiven en ratten.

In 1673 werd Maastricht belegerd door Lodewijk XIV, de Zonnekoning. Nadat Nederland de stad terugkreeg, liet stadhouder Willem III in 1701 Fort Sint Pieter bouwen om de stad te beschermen tegen aanvallen uit het zuiden. Het fort werd voor het laatst gebruikt tijdens de Belgische afscheiding. Na 1867 verloor het zijn militaire functie en raakte het in verval, waarbij het onder andere werd gebruikt als opslagplaats, stal en 'steengroeve'. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was het fort een uitkijkpost voor luchtalarm, waarvan het betonnen gebouwtje nog zichtbaar is. Tussen 2007 en 2014 werd het fort gerestaureerd. In het fort bevindt zich een onderaardse wenteltrap langs de waterput, die toegang biedt tot een kamer die het Noordelijke Gangenstelsel verbindt.